De Nederlandse Nationale Netwerkbijeenkomst 2025 vond plaats in het weekend van 10-12 januari bij Boschgaard in Den Bosch, waar 35 vertegenwoordigers van 15 ecodorpen samenkwamen om hun eigen unieke ervaringen te delen, connecties te koesteren en gemeenschappelijke toekomstige inspanningen te plannen.
We vierden de groei in ons netwerk, van nieuwe opkomende initiatieven tot een jonge generatie die actief deelneemt aan het weekend!
Workshops als Deep Democracy helpen ons verdiepen met onze innerlijke waarden en flexibiliteit. De presentaties en rondleiding van Boschgaard en hun aannemer verdiepen onze kijk op ecologisch en circulair bouwen.
Tijdens de open space ontstonden ideeën voor nieuwe projecten en samenwerking, waardoor we ons netwerk versterken en de uitwisseling van wijsheid en ervaringen mogelijk maken.
De bijeenkomst ging niet alleen over plannen – we vierden het met open theater, muziek, en dans: we zijn meer dan functioneel met elkaar samen, maar het vieren van onze relatie is zeker zo belangrijk.
Ook het samen voor Boschgaard klussen in de vorm van geveltuinen aanleggen is verbindend.
We zijn dankbaar voor alle ecodorpen die aanwezig waren en deze verjongende ervaring van samenwerking mede hebben gecreëerd: Boschgaard, ecodorp Boekel, ecodorp Bergen, Ecobosch, Ecodorp Klein Oers, Onder de Eik, Brundtland en Lindesfarm.. Later sloten nog aan Aardecollectief, …
Kort verslag van het weekend
Het weekend begon met een excursie naar Minitopie, een kleine 20 mensen namen hieraan deel
Vrijdagavond kennismaking en innerlijke inclusiviteit
Opening met kaart van Nederland, ecodorpen van noord en dit keer vooral Zuid nederland.
Aanwezig: Ecodorp Bergen, Klein Oers, Onder de Eik, Land van Aine, Boekel. In oprichting Ecobosch, Brundtland, Lindesfarm, en..
Deep democracy oefening; Innerlijke inclusiviteit.
Oefening Betovering: onderzoek je vertrouwde reacties en probeer eens wat anders. Wat is een vertrouwde houding, en welk aspect van jezelf wil misschien geleefd worden, ook als is dat ongemakkelijk. En kunnen we elkaar daarin stimuleren?
Zaterdag 11 januari
Presentatie Boschgaard door Meindert, bewoner en oprichter van Boschgaard en hun aannemer, Mark Versteegden uit Erp.
Mark Versteegden, Erp, Aannemer
Bedrijf overgenomen van zijn vader met zijn zus.
Project tander: Samen met bewoners, 19 woningen, duurzaam project, buurthuis.
Duurzaam nooit mee bezig geweest.
1 jaar later: Dutch Design specialist duurzaam en circulair bouwen.
Ook samen met ecodorp Klein Oers, ecodorp Boekel, Duurzaam Bouwen Overbetuwe
Bedrijf is sterk gegroeid.
Metselaars om aan omscholen naar strowanden vullen.
Meindert, bewoner Boschgaard.
2016 begonnen met project. Woongroep op zoek naar plek.
Veel plekken heel duur. Buurthuis gekraakt.
Woningbouwvereniging benadert, samen het project te legaliseren.
Bv. kopen en er blijven wonen? Maart aanvraag…
Oktober, november, januari, geen nieuws.
Reactie: oprotten, levensgevaarlijk pand.. Jullie moeten binnen 1 week weg.
2000 handtekeningen verzameld, gesprek met de directeur.
Groter verhaal nodig. Superuse gesprek geweest. Wat kun je met dit pand?
Zo’n lelijk pand, dat kun je alleen maar mooier maken.
Architect benadert, verhaal opgeschreven. Directeur gezocht.
Pand veilig gemaakt. Boek geschreven: 150 pagina’s. Uitgeschreven plan.
Samenwerkingsovereenkomst: 2019 krijgen jullie de sleutel!
Beheercooperatie, geld vinden is heel moeilijk in NL. (Behalve de GLS-bank).
Plannen uitgewerkt: 19 woningen + buurthuis.
Woningbouwwet veranderd door rel in Rotterdam: woningbouwvereniging mogen alleen nog kerntaak bouwen. Toch gelukt.
Uitgangspunt: bestaande pand: fundering en wanden laten staan. Dak helemaal rot.
Schuurtje zelf bouwen: MasconMenos: staal, glaswol, beton. In 1 week gebouwd.
Wat is een betonvlechtschaar?
Samenwerking met de aannemer, vooral de werknemers, was even zoeken. Andere cultuur, vrijwilligers wisten niet hoe het moest, soms moeten het overnieuw.
VCA-gecertificeerd? Meest eenvoudige vorm: aannemer heeft VCA, maar vrijwilliger op de bouw hoeven niet perse VCA hebben. Bouwbende opgericht voor de bouw. Mark werd meteen ook lid.
Samenwerken met de buren, de architect, de aannemer
Alles direct gecommuniceerd met de buren. Geen enkel bezwaar is er gekomen van de omgevingscoordinator, dat is uniek.
Architect was niet zo gespecialiseerd in gebruik met circulaire materialen, maar niet zo in
Een serie verschillende deuren
Oogsten van materialen bleek een vak. Eerst goed bestek maken. 1E goede vondst waren de dakspanten, bij de afbraak van een bibliotheek.
Dynamisch ontwerp: enige variatie mogelijk binnen het ontwerp, afhankelijk van de oogst.
Discussie met de gemeente over de afwijkende dakhoek: nieuw omgevingsplan indienen?
Als de buren akkoord zijn, is het voor de gemeente ook goed.
Loods gehuurd voor opslag. Logistiek proces om alles af te stemmen.
Materialen inkoop: 3 partijen moesten akkoord geven voor aankoop materialen. Aannemer, architect, bouwteam.
Hergebruik als 1e keus
Optie biobased laten vallen. Alleen leem en strobouw was bekend. Duurzaam is gebruiken wat je hebt. Hergebruik was 1e keus. 2E keus biobased, 3e keus niet duurzaam. Milieuvriendelijk werd steeds kostbaarder, 2e hands materialen zijn steeds moeilijker te vinden.
Na Covid ontstond een enorme materialenschaarste.
Frambozen op het dak
We willen een heel dik dak met serieuze planten er op. Constructeur gaf weerstand. De bewoners hebben voet bij stuk gehouden. De oude balken
Marmeren vloer behouden van de oorspronkelijke trouwzaal? Heel complex die te behouden met alle machines die de bouw moesten doen. Deels is dit gelukt.
Architectentender
Ook de architecten zijn in een tender gekozen. De Superuse architect en partner (Cesare Peeren en Mel) zijn hier ook komen wonen en met alle bewoners en gebruikers gesproken.
Looproutes kon bv behouden worden.
Ingericht op sociaal gebruik en elkaar op makkelijke manier elkaar ontmoeten. Sociale controle zonder elkaar in de weg te zitten.
Bv. geen eigen badkamer nodig. Wooncooperatie wil dit niet. Badkamers intekenen en als kast gebruiken. Kleine compacte woningen, minder gezinswoningen.
Ontwerp en uitvoering
De uiteindelijke uitvoering van het ontwerp Beinvloed door de bestaande bebouwing, wat de fundering kon dragen en wat de buren mooi vonden.
Kwaliteit en garantie uitdenken
Aannemer moet de garantie geven. Geen garantie op het materiaal. Overeenkomst helemaal uitgedacht. Wat zijn de risico’s, hoe kunnen we dit ondervangen.
Zwaarder is niet altijd beter, de fundering moet het kunnen dragen.
Kun je deze ervaring delen?
Geen situatie is gelijk, bv oudbouw hoef je bv. niet aan het nieuwe bouwbesluit te voldoen.
De contracten worden nu geevalueerd. Visie: blijven praten, dan kom je ook een heel eind.
Contracten zijn gratis te delen. We willen onze ervaring met de wereld delen.
Hoe heb je het volgehouden: slaapwagon
We wilden het heel graag. Je hebt een kartrekkers en groep die steunt. De bouwperiode was niet de zwaarste, maar het traject ervoor was zwaarder. 3 mensen die praatten met de aannemer en woningcooperatie etc. Steeds de boodschap: het duurt toch steeds wat langer bv.
4 jaar lang elke dag een dag meewerken: voor sommige soms erg lang. In de groep voel je constant de druk ‘doe ik wel genoeg’. Daarnaast werken ook allerlei werkgroepen. Welzijnsteam opgericht als mensen niet meer konden. ‘Slaapwagon’ opgericht van de trein. Je kon zeggen ‘ik doe even niet mee’. Zodat mensen aan boord kunnen blijven, zonder dat je de ‘blame’cultuur krijgt. Je hebt ook altijd mensen die gaan veel te hard, die gaan maar door.. Dan verlies je de groep ook. Ook kun je ook rust inbouwen. Aan beide kanten geven en nemen.
Als er een botsing in de groep: proberen het op te lossen. Door ervaring in andere groepen, mensen die niet meer met elkaar om willen gaan. Gelukkig deel van de cultuur geworden, om problemen op te lossen.
Coronatijd: alles via internet helpt niet. Kleine thema’s kunnen dan heel groot worden.
Heel duidelijke werkgroepen, die is daar verantwoordelijk voor. Die mocht de beslissing nemen, dat helpt de aannemer en andere partijen.
Verloop
Vroeger woonden er 8 mensen. Slechts 2 mensen wilden het nieuwe project. 12 personen hebben ontwikkeld, maar daarvan zijn maar 2 mensen gebleven. Afgehaakte mensen komen wel nog steeds, heel weinig ruzie gekregen. Zelfs een maand voor oplevering.
Flexibiliteit en heel snel schakelen
Grote spanten geoogst: binnen 1 dag moeten ze geleverd. De loods bleek te klein. Waar naar toe?
Binnen een paar dagen alles ontspijkeren. Het is gelukt!
Logistiek
Grote loods, hoe richt je het logisch in? Wanneer kan er hulp zijn? Samenwerking tussen alle partijen.
Installatietechniek
Gekozen voor goedwerkende installaties. Betrouwbaar. Het is wel nieuw. Op installatiegebied is de nieuwste technologie het meest zuinig. Interessante oogstoptie: Veel interessante producten zijn wel nieuw, maar worden niet speciaal voor dit project gemaakt. Bepaalde producten hebben ook een levensduur.
Bv. zonnepanelen: 232 nodig. De kosten zijn te duur voor wat je wilt. Europese partij gevonden: Zwitsers product, grondstoffen uit Portugal. Zo ethisch mogelijk gedaan.
Wc-potten, pvc buizen, rioolbuizen kunnen wel 2-hands.
Folie’s zijn 2e hands moeilijk te vinden, vaak beschadigd.
Verzamel- en bouwplanning
Calculeren: alles als nieuw opgenomen in de begroting.
Prijs wordt dan aangepast op basis van de inkoop van materialen.
Planning: de aannemer geeft aan wanneer de materialen er moeten zijn. Als het niet lukt, kan nieuw gekocht worden.
Materialendepot’s interessant?
Cesare Peeren: is bezig met het opzetten van bouwdeposts, bv in Groningen op het Suikerunieterrein.
Percentage hergebruik
Bij Boschgaard is 84% van de materialen uit hergebruik.
In de bouw is 3% nu gebruikelijk.
Hergebruik is overigens niet goedkoper. Je hebt gespecialiseerde bouwers nodig om afwijkende materialen toe te passen.
Wat doet het met de energie van je team? Traditionele projecten leuker?
Architect is te laat, bouwvergunning is te laat. De bouwvakkers zijn dan al chagrijnig.
Voordeel van dit project: iedereen is blij, iedereen is vrolijk.
Voorbeeld: stalen kozijnen geoogst? Veel werk om passende deuren te vinden.
Verschillende bouwmensen passen heel goed, anderen vinden het niet leuk.
Vb. glaswol geoogst. Metselaars ingezet, die konden het professioneel heel snel.
Binnenwanden zelf maken: uitleggen hoe maak je een binnenwand. Cursussen aan bewoners.
Stelling van Pytagoras? Blijft nuttig te zijn.
Rechtsvorm: beheercooperatie. Huren van de wooncooperatie.
Open space
Na afloop van deze presentatie waren er 2 rondes open space.
Met een verdieping van de sociale dimensie van Boschgaard; ‘hoe houd je op de lange termijn de community duurzaam’ en ‘hoe om te gaan met een tijdelijke woonvergunning’. In de tweede ronde ‘verdieping van de bouw van Boschgaard’; ‘deep democracy’ met Birgitta Schomaker en ‘Ecodorp Land van Aine’ door Terra.
Hierna een inspirerende ecodorpenmarkt, met presentaties van De Beuk in Wageningen, het wereldhuiskamer bouwproces van Ecodorp Boekel, plan van Lindesfarm en leuke producten van o.a. Tineke.
Na een overheerlijke maaltijd van Laura van ecodorp Boekel en haar zoon, gingen we naar de Graafse Akkertuin voor een nieuwjaarsritueel. We gaven een kaars van dankbaarheid door en gooiden onze intenties in het vuur.
Daarna nog een spetterende avond met improvisatie theater door Lotte, diverse liederen, waaronder met ukelele door Yvon en daarna heerlijk dansen met DJ Godert.
Zondag 12 januari
We begonnen de dag met presentaties van de activiteiten van GEN-NL in 2024 en de plannen voor 2025. Wat een grote hoeveelheid informatie! GEN-NL blijkt 30 vrijwilligers te hebben en er gebeurt aardig veel! De jaaromzet en boekhouding waren al op orde. De twee eerste ESC-ers van ecodorp Bergen presenteerden hun ervaringen. Naast het bekende CLIPS en de mini-EDE waren er de nieuwe projecten als het MasScot project, waarin in online training ontwikkeld gaat worden; GEN-Helpt, met mediators en vertrouwenspersonen en GEN-Fund, een initiatief om ecodorpen te gaan ondersteunen met financiering en een webinarserie over veerkracht van ecodorpen.
Er was nauwelijks nog tijd voor de open space, waardoor we besloten een worldcafé er van te maken. Aan de drie tafels werd gesproken over de jubileum-activiteiten, de nieuwe kansen voor projecten, o.a. Vanuit Ecolise en GEN en jongeren.
Klus
In de middag deden we een klus voor Boschgaard: het aanleggen van geveltuinen en het aftimmeren van een schuurtje. Na een evaluatie en mooie eindceremonie ging ieder weer huiswaarts!
Dank aan Gert, Nicoline en de twee Moniquen voor het mooie weekend en uiteraard Meindert en Peter van Boschgaard voor hun gastvrijheid en inspiratie.